Apokaliptyczna Bestia

Leszek Jańczuk

Pierwszy z potworów przedstawionych w trzynastym rozdziale Apokalipsy określony jest terminem therion, (Jhrion), który pochodzi od słowa ther, (Jhr) - zwierzę i można go tłumaczyć: "dzikie zwierzę" lub "bestia". Samo już użycie tego terminu zbliża ten rozdział Apokalipsy do siódmego rozdziału księgi Daniela.

Z zamieszczonego opisu (Obj 13,2) wynika, że therion jest chimerą złożoną z części ciała pantery, niedźwiedzia i lwa, ma siedem głów z dziesięcioma rogami, na których osadzonych jest dziesięć koron (13,1). Jedna z głów jest śmiertelnie raniona (13,3); therion jest koloru czerwonego (17,2), zaś liczba jego imienia wynosi 666 (13,18).

Therion łączy w sobie cechy czterech "zwierząt" z księgi Daniela 7,2-7. Jego paszcza pochodzi od "lwa", nogi - od "niedźwiedzia", tułów - od "pantery", a dziesięć rogów od czwartego "zwierzęcia" (por. Dn 7,4-7 i Obj 13,1-2). Nawet liczba głów Bestii odpowiada łącznej liczbie głów wszystkich "zwierząt" Daniela (1+1+4+1). Ponadto, therion - podobnie jak wszystkie owe "zwierzęta" - wyszło z morza (por. Dn 7, 2-3 i Obj 13,1). Dowodzi to z pewnością tego, że łączy ono w sobie cechy wszystkich czterech mocarstw symbolizowanych przez Danielowe "zwierzęta".

W tekstach Apokalipsy termin therion stosowany jest raz w wąskim, raz w szerokim znaczeniu. Dowodzi tego przede wszystkim Obj 17,11, gdzie therion w szerokim rozumieniu tożsamy jest wszystkim siedmiu głowom, w wąskim - tylko jednej głowie. Można przypuszczać, że therion w szerokim rozumieniu jego symbolu symbolizuje wszystkie mocarstwa, jakie kiedykolwiek występowały, bądź będą występowały przeciwko Bogu. Każda z "głów" therion symbolizuje inne mocarstwo (Obj 17,9). Co prawda w 17,9 głowy therion nazwane są "królami", ale w księdze Daniela mocarstwa te dwukrotnie zostały nazwane "królami" (7,17; 8,21). A ponieważ Objawienie Jana jest silnie powiązane z księgą Daniela, toteż siedem głów therion symbolizuje siedem mocarstw. Pięciu "upadłych królów" (17,10) winno wówczas symbolizować pięć dawnych, minionych (z punktu widzenia czasów autora) potęg politycznych; szósty król, który "jest" (17,10), symbolizować winien imperium rzymskie; siódmy "król", który "ma przyjść" (17,10), symbolizuje przyszłe (dla autora) mocarstwo. Pojawi się ono w czasach ostatecznych. Cztery "zwierzęta" Danielowe odpowiadają tylko czterem spośród siedmiu "głów" therion. Natomiast therion w wąskim rozumieniu jego symbolu, symbolizuje ostatnie mocarstwo, które ma pojawić się przy końcu świata. Owo przyszłe mocarstwo będzie związkiem dziesięciu "królestw" (17,12)1. Mocarstwo to odegra wielką rolę w prześladowaniu "świętych" (13,5; 17,12), zostanie ono zniszczone przez Baranka (17,14; 19,11-21; por. Dn 2,45).

Siedem głów therion jest nośnikiem podwójnej treści odniesienia (17,9), raz symbolizuje siedem "pagórków", a raz siedmiu "królów" (17,9). W pierwszym przypadku symbolizuje Rzym, szóste z wielkich mocarstw (wąskie rozumienie symbolu bestii)2, w drugim - wszystkie siedem mocarstw (szerokie rozumienie symbolu bestii). Ponieważ "rogi" w Dn 8 i Za 2,1-4 symbolizują narody (czasem tego samego państwa) lub państwa (tworzone czasem przez ten sam naród), więc dziesięć "rogów" winno oznaczać dziesięć państw (raczej dziesięć silnych państw - Dn 7,24 wymienia także jedenasty, mały róg), zaś dziesięć "koron" - uzyskanie władzy nad tymi państwami. Kolor Bestii - czerwony, kokkinon, kokkinon - być może symbolizuje jej grzeszną naturę (w Iz 1,18 szkarłat i purpura symbolizują grzech). Liczba imienia Bestii - 666 - ma zapewne być dodatkowym ułatwieniem (ale nie głównym kryterium), pozwalającym na identyfikację Bestii. Liczbę 666 najprawdopodobniej należy odczytywać w oparciu o hebrajski alfabet.

Śmiertelnie raniona głowa Bestii jest zapewne nawiązaniem do "zmiażdżenia Rahaba" ze starotestamentowych tekstów kosmogonicznych (Jb 26,12; Ps 89,11; Iz 51,9), a zwłaszcza do "zniszczenia głowy Lewiatana" z Ps 74,14. Głowa Bestii została więc zraniona podczas tworzenia świata.

Szereg cech symbolu Bestii, a także niektóre dane z paralelnych tekstów biblijnych wskazują na to, że za jej symbolem kryje się konkretna osobowa postać. Na rzecz osobowego rozumienia Bestii przemawia szereg egzegetycznych danych. Oto one:

• w 17,11 Bestia nazwana jest jednym z siedmiu "królów", a jednocześnie ósmym (gdy symbolizuje mocarstwo - Bestia jest "jednym z siedmiu", gdy zaś symbolizuje osobę - jest "ósmym". Przy innych interpretacjach 17,11 jest niezrozumiałe);
• w 17,17 (zob. też 17,12) dziesięciu "królów" oddaje władzę Bestii, co znaczy, iż Bestia obejmie władzę nad owymi dziesięcioma "królami" (gdyby w wierszach tych Bestię interpretować jako mocarstwo, dziwnym by było, że dziesięciu "królów" (zjednoczone mocarstwo) oddaje Bestii (innemu mocarstwu) władzę nad sobą);
• w 20,10 (zob. też 19,20) Bestia będzie dręczona w "jeziorze z ognia i siarki" na wieki wieków; wskazuje to na osobowe traktowanie Bestii przez autora;
• określenie Bestii przy pomocy formuły: "była, już jej nie ma, znów wyjdzie z Otchłani i pójdzie do Zatracenia" (17,8.11) przypomina formułę z 1,4.8 gdzie przypisywana jest Bogu lub Chrystusowi, a więc osobom;
• w Dn 10,13.20 za mocarstwami Persji i Grecji stały spersonifikowane moce duchowe; przenosząc ten fakt również na inne "zwierzęta" należy przypuszczać, że za ostatnim mocarstwem, symbolizowanym przez Bestię (wąskie rozumienie), również stoi jakaś osobowa moc duchowa;
• w Obj 11,7 i 17,8 powiedziano o Bestii, że wyszła z Otchłani (według 13,1 wyszła z Morza - Otchłań była lokalizowana na dnie Morza), a według Łk 8,31 i Obj 9,2nn Otchłań jest siedliskiem demonów.

Osobowo rozumiana Bestia jest odpowiednikiem "małego rogu" z księgi Daniela3, "niegodziwca" z 2Tes 2,3-104, Antychrysta z 1J 2,18; 4,35 i być może Goga z Ez 38-396.

Leszek Jańczuk

---

Przypisy:

1. W dziesięciu "królach" postrzega się niejednokrotnie namiestników rzymskich prowincji.
2. Wąskie rozumienie symbolu bestii zostało tu odniesione do szóstej "głowy", a nie jak w 17,11 - do siódmej "głowy".
3. Dowodzą tego liczne paralele:
   • "mały róg" będzie panował przez trzy i pół czasu (Dn 7,25), Bestia - przez 42 miesiące (Obj 13,5);
   • "mały róg" przerośnie 10 innych "rogów" (Dn 7,7n), co odpowiada Obj 17,17;
   • bluźnienie Bogu (Dn 7,11 - Obj 13,6);
   • "zwyciężanie świętych" (Dn 7,21 - Obj 13,7);
   • a także inne pomniejsze podobieństwa.
   Jakkolwiek tożsamość "małego rogu" z Bestią jest niewątpliwa, to jednak Dn 8,11 (paralelny do Obj 12,4) zdaje się jej zaprzeczać (będzie o tym jeszcze mowa). Swego czasu Laktancjusz odróżniał "mały róg" od Bestii (Epitome, LXXI, POK, t. 16, Poznań 1933).
4. Pomiędzy "niegodziwcem" a "bestią" zachodzą następujące podobieństwa:
   • obaj związani są z Apolionem, apwleian (2Tes 2,3; Obj 17,8.11);
   • profanowanie sacrum (2Tes 2,4; Obj 13,6);
   • działalności ich mają towarzyszyć cuda (2Tes 2,9; Obj 13,13);
   • zostaną zgładzeni przez Chrystusa (2Tes 2,8; Obj 19,11-21).
   Podobieństwa te dowodzą tożsamości "niegodziwca" z Bestią.
5. W 1J 2,18; 4,3 powiedziano o Antychryście, że ma przyjść, co harmonizuje z Obj 17,8. Ponadto śmiertelnie raniona Bestia (13,3) przypomina "jakby zabitego" Baranka z Obj 5,6 (zob. W. Förster, Qhrion, TWNT, Bd. 3, S. 135).
6. Związek Bestii z Gogiem ma raczej luźny charakter. Postacie te można ze sobą utożsamić, po utożsamieniu bitwy opisanej w Ez 38-39 z "harmagedonem". Niewykluczone, że Gog z Ez 38-39 tożsamy jest Agagowi (według LXX Gogowi) z Lb 24,7.